“รัฐบาลจะจัดให้มีโครงการหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ เพื่อให้แต่ละชุมชนได้ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นมาพัฒนาสินค้า โดยรัฐพร้อมที่จะเข้าช่วยเหลือด้านความรู้สมัยใหม่และการบริหารจัดการเพื่อเชื่อมโยงสินค้า จากชุมชนสู่ตลาดทั้งในประเทศและต่างประเทศด้วยระบบร้านค้าเครือข่ายอินเตอร์เน็ต” ดร.ทักษิณ ชินวัตร ในฐานะนายกรัฐมนตรี กล่าวไว้ในการแถลงนโยบายของรัฐบาลไทยรักไทย สมัยแรก เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2544 ซึ่งได้บรรจุนโยบาย #OTOP เป็นหนึ่งใน 9 นโยบายเร่งด่วน
.
หนึ่งปีถัดมา รัฐบาลทักษิณได้ดำเนินนโยบายดังกล่าวตามที่ได้ให้คำมั่นไว้กับประชาชน เร่งตั้งคณะกรรมการอำนวยโครงการ จัดการคัดสรรสินค้า ให้ความรู้และพัฒนาสินค้า จนนำมาสู่การจัดแสดงสินค้าเป็นครั้งแรกในช่วงวันที่ 25 พฤษภาคม ถึง 2 มิถุนายน 2545 #ณวันนั้น งานมหกรรม #หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ จัดขึ้นที่ศูนย์แสดงสินค้าอิมแพ็ค เมืองทองธานี นนทบุรี ซึ่งได้เสียงตอบรับที่ดีจากประชาชนและเหล่านักช้อปทั่วโลก
.
นโยบาย ‘หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์’ หรือ OTOP (One Tambon One Product) เป็นหนึ่งในเครื่องมือฟื้นฟูประเทศของรัฐบาลทักษิณ จากสถานการณ์ที่ประเทศไทยต้องเผชิญกับวิกฤตเศรษฐกิจ ‘ต้มยำกุ้ง’ ที่สร้างผลกระทบกับภาคธุรกิจและความเป็นอยู่ของประชาชน ด้วยการสร้างความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจให้มั่นคงจากฐานรากด้วยธุรกิจขนาดเล็กและขนาดกลาง ซึ่งได้ต้นแบบมาจากนโยบาย ‘หนึ่งหมู่บ้าน หนึ่งผลิตภัณฑ์’ (One Village One Product หรือ OVOP) ในจังหวัดโออิตะ ประเทศญี่ปุ่น ที่ประสบความสำเร็จในการยกระดับคุณภาพสินค้า สร้างอาชีพและรายได้ให้กับประชาชนในท้องถิ่น
.
รัฐบาลไทยรักไทยบริหารประเทศด้วยโจทย์ในการพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานราก ดังนั้นการดำเนินนโยบาย OTOP จึงเริ่มต้นด้วยการสนับสนุนให้ประชาชนใน 7,000 ตำบลทั่วประเทศ นำศักยภาพ ความคิดสร้างสรรค์ของประชาชนและภูมิปัญญาท้องถิ่นมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพสูง ขณะที่ภาครัฐทำหน้าที่ให้คำแนะนำทางวิชาการเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีรูปแบบที่สวยงามและทันสมัย รวมถึงช่วยเหลือเรื่องแหล่งทุนในการเริ่มต้นธุรกิจจากนโยบายกองทุนหมู่บ้าน
.
สินค้า OTOP จะมีการจัดระดับของสินค้าเพื่อการพัฒนา ออกเป็น 5 ระดับ 1-5 ดาว ซึ่งระดับ 5 ดาว หมายถึงสินค้าคุณภาพสูงพร้อมสำหรับการส่งออก โดยประเมินจากหลักเกณฑ์ 7 ด้าน ทั้งความสามารถในการผลิต ความต้องการของตลาด ความสามารถในการส่งออก ความสามารถในการแข่งขัน มาตรฐานของสินค้า ความพึงพอใจของลูกค้าและที่สำคัญคือ ประวัติความเป็นมาของสินค้า ซึ่งการจัดระดับรูปแบบนี้ ทำให้เกิดการแข่งขันและการพัฒนาสินค้าอย่างต่อเนื่อง
.
สินค้า OTOP 3-5 ดาว จะถูกนำมาจัดแสดงในมหกรรมสินค้า รวมไปถึงจัดแสดงในเว็บไซต์ www.thaitambon.com ซึ่งเป็นศูนย์กลางข้อมูลและเป็นช่องทางการตลาดทั้งในและต่างประเทศ (ในปัจจุบันโครงการ OTOP ได้มีเว็บไซต์ OTOP TODAY https://www.otoptoday.com/index.php เป็นช่องทางซื้อขายครบวงจรซึ่งพัฒนาประสิทธิภาพมาจากเว็บไซต์ในอดีต)
.
สินค้า OTOP ได้รับการพัฒนาในเชิงภาพลักษณ์เพื่อให้ง่ายต่อการจดจำและเป็นการสร้างเครื่องหมายการค้าในระดับนานาชาติ ด้วยการเปลี่ยนแปลงโลโก้ จากรูปปลาตะเพียนสาน มาสู่ตัวอักษรภาษาอังกฤษ OTOP ซึ่งกลายเป็นสัญลักษณ์ในความทรงจำของผู้คนจนถึงทุกวันนี้
.
การดำเนินนโยบาย ‘หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์’ ได้ทำให้สินค้าจากภูมิปัญหาชาวบ้านจำนวนมาก ที่ในอดีตทำกิน ทำใช้และค้าขายกันในท้องถิ่น ได้รับการยกระดับไปสู่ธุรกิจขนาดเล็กและขนาดกลาง(SMEs) หรือพัฒนากลายเป็นสินค้าส่งออกได้ในที่สุด
.
ข้อมูลยอดขายสินค้า OTOP นับตั้งแต่โครงการเริ่มในปี 2545 อยู่ที่ 16,700 ล้านบาท ขณะที่จีดีพีไทยเติบโตในปีนั้นกว่า 5-6% ปรากฎว่าในปี 2546 ขยับสูงขึ้นเป็น 33,200 ล้านบาท และก้าวขึ้นมาเกือบ 50,000 ล้านบาทในปี 2547 กระทั่งปี 2548 ยอดขายทะลุ 1 แสนล้านบาท โดย กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย ชี้ว่าตลอดระยะเวลาโครงการตั้งแต่ 2545 – 2560 โครงการ OTOP สร้างรายได้ให้ประเทศกว่า 1.53ล้านล้านบาท
.
ในปี 2563 แม้ว่าประเทศไทยจะต้องเจอกับวิกฤตโควิด-19 แต่ยอดขายของสินค้า OTOP ยังสูงถึง 258,000 ล้านบาท นั่นหมายความว่า OTOP ได้สร้างความเข้มแข็งให้กับธุรกิจฐานรากจำนวนมาก ซึ่งส่งผลดีต่อเศรษฐกิจไทยในภาพรวมแม้ต้องเผชิญกับวิกฤต
.
OTOP เป็นหนึ่งในนโยบายของรัฐบาลไทยรักไทย ที่ไม่ว่าผ่านวันเวลาไปนานเท่าไร หรือจะเปลี่ยนแปลงรัฐบาลไปกี่ยุคกี่สมัย ก็ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงนโยบาย แนวคิดและประโยชน์ที่เกิดขึ้นกับประชาชนได้ ในทางกลับกันรัฐบาลในยุคต่อๆ มาต่างก็สานต่อและพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง จึงเป็นต้นแบบที่น่าศึกษาอย่างยิ่งสำหรับรัฐบาล นักการเมืองและนักนโยบายรุ่นหลัง ในการคิดค้นนโยบายที่เป็นประโยชน์ต่อการยกระดับชีวิตประชาชนที่ส่งผลดีต่อเศรษฐกิจในภาพรวมและสามารถดำเนินการได้นานกว่าสองทศวรรษ
.
อ้างอิง
เกษตรก้าวหน้าปีที่ 16 ฉบับที่ 1 เดือนตุลาคม-ธันวาคม 2546
https://www.otoptoday.com/index.php
https://www.thaksinofficial.com/national-policies/otop/
https://www.prachachat.net/local-economy/news-528160
หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์